Manhattan'in en guney noktasinda bulunan Battery Park City, sehrin en temiz ve sakin mahallelerinden biri
New York’a tasindiniz ya da tasiniyorsunuz. Belki su anda bir arkadasinizin salonuna yerlestiniz gecici olarak ve belki su ana kadar ertelediginiz, ya da dusunmek istemediginiz ev bulma isi geldi catti ve Google sizi buraya getirdi.
Size yalan soylemeyecegim, New York’ta ev kiralamak zorlayici bir is. Cok fazla sabir ve ozen gerektiren, bazen uzun, cok sansli iseniz bile sinirlerinizi yipratabilecek potansiyele sahip bir prosedur. New York’ta gecirdigim 4 senede 4 ev degistirdigim icin bunu iyi biliyorum.
Ama merak etmeyin! Bu surec icin bilmeniz gereken hemen hemen her seyi, bir kac onemli puf noktasi ile sizinle paylasacagim.
Adim 1: Butcenizi Belirleyin
Ilk yapmaniz gereken sey bu. New York’ta tutacaginiz ev icin harcamayi dusundugunuz butceyi belirlemeniz gerekiyor. Butceyi belirlerken de, asagidaki faktorleri goz onunde bulundurmalisiniz:
- Yalniz mi yasamak istiyorsunuz yoksa ev arkadasiniz olabilir mi?
- Sehirde (Manhattan adasi) mi yasamak istiyorsunuz, yoksa Brooklyn, Queens veya New Jersey gibi sehir merkezinin disindaki yerlerde yasama fikrine acik misiniz?
- Sectiginiz binada 24 saat kapici, ortak kullanim alanlari, vb… luks olanaklar mutlaka olmali mi?
Son maddeyi dikkate almadan, kendi deneyimlerimle dogru orantili, sadece fikir edinmeniz icin, asagida hazirladigim akis tablosuna bir goz atin:
Bu noktada soylemem gerekiyor ki, bu yazida bahsini gecirecegim rakamlari olustururken, en az bir yatak ve koltugun sigacagi buyuklukte olan, icinde yasadiginizda kendinizi guvende hissedeceginiz, sizinle beraber Turkiye’de yasamlarini devam ettiren anne ve babalarin da sizin guvende oldugunuzu bilerek rahat uyuyabilecekleri evleri goz onunde tutuyorum. New York’un cok da guvenli ve temiz olmayan, fakat kirasi cok daha ucuz olan yerleri de var.
New York’da sehir merkezinde ya da sehre cok yakin bir apartmanda, tek basiniza yasamak istiyorsaniz, bugunun piyasasinda $2000’i gozden cikarmaniz gerekiyor. $2000’a da, luks ve olanaklari olan binalarda buyuklukleri 30 ve 50 metrekare arasinda degisen, Amerikali’larin “Studio” dedikleri, icinde hic odasi olmayan evler tutabilirken; daha eski ve kapicisi (“doorman”‘i) olmayan binalarda, biraz da sansiniz var ise kucuk bir 1 odali ev bulmaniz mumkun.
Eger sehirden uzaklasma gibi bir opsiyonunuz var ise, Brooklyn, Queens veya New Jersey’de, yukarida $2000 olarak verdigim rakam, $1400’lere kadar dusebiliyor. Sehirden cok uzaklasabiliyorsaniz (Manhattan’a metro ile 1 saat’e yakin uzaklikta ev tuttugunuzu var sayalim), kira masrafini $800-$1200’e kadar dusurebilirsiniz.
Market arastirmalarinin sonucunda ortaya cikan resmi rakamlar biraz daha moral bozucu olmakla birlikte, yukarida verdigim rakamlarla yasayabileceginiz bir ev bulmak oldukca mumkun.
Adim 2: Mahalle(ler) Belirleyin
Butcenizi belirlediniz. Belirlediginiz rakama ve ev arkadasi durumunuza gore, artik bir mahalle belirleme vakti geldi. Sakin butun sehirde ev aramaya kalkmayin. Ilk once mahalle(ler) secmek; hatta en fazla 3 mahalle secmek cok onemli. Tum sehirde ev aramak sizi oldukca yorgun dusurup, verimliliginizi azaltacaktir. New York ev piyasasi oyle acimasizdir ki, siz bir mahallede ev gezerken, 7 metro duragi ileride bulunan ve daha once gorup de cok begendiginiz diger ev tutulup gider. Market cok hizlidir. Bir gun buldugunuz evin fiyati ve durumu size mantikli geldiyse, sunu bilmelisiniz ki, yalniz degilsiniz.
Mahalle secimi, bu yazinin kapsaminin biraz disinda kalan, kendi basina cok buyuk bir konu. Bu konuda dersinizi iyi calisin. Isinize/okulunuza olan yakinlik, metro duraklarina olan mesafe, guvenlik, gurultu, eger varsa/olacaksa evcil hayvan besleme ihtimaliniz de dahil olmak uzere, bir cok faktoru goz onunde tutarak vermeniz gereken bir karar bu. Eger bu konu ile ilgili hicbir fikriniz yoksa, bu sitede New York’un en guvenli mahallelerini gorebilirsiniz. Ayni sitede, diger faktorleri goz onune alan listelere de ulasmaniz mumkun.
Adim 3: Aramaya Baslayin
Belki de en cok zamaninizi ve sabrinizi harcayacaginiz adim bu. Sakin ve sabirli olmalisiniz. Buyuk bir ihtimalle bu isi 1-2 gunde cozemeyeceksiniz. Kendi ev bulma deneyimlerime gore, bu is 2 haftadan 1.5 aya kadar surenizi alma potansiyeline sahip. Iyi bir evi guzel bir fiyata bulabilmeniz icin kendinize bolca sure vermeye calisin. New York’ta hemen hemen her alanda oldugu gibi durumlari vahim olanlar (Ingilizce karsiligi “desperate”) en az pazarlik paylarina sahip olanlardir. Bu surecte iletisim kurdugunuz herkese (ev sahibi, emlakci, kira kontratini uzerine alacaginiz kiraci, vb…) sakin bir izlenim verin. Sizin panik icerisinde oldugunuzu anladiklarinda, ellerinden bir turlu cikaramadiklari, fiyati sacma yuksek olan, kisacasi en kotu evleri size vermeye calisacaklardir.
Ev aramanizi internet uzerinden gerceklestirmelisiniz. Bu konuda bana en fazla yardimi olan, 4 evimin 3’unu araciliklari ile buldugum siteleri (ilk evimi hic arama yapmadan arkadasimin apartmaninda tutmustum), verimlilik sirasina gore (en fazladan en aza) asagida bulabilirsiniz:
(1) Nybits: Sadece ev ve bina sahiplerinin ilan verdigi, ilanlarin cogunda daire numarasini bulunduran (bu cok onemli bir avantaj!), cok sik yenilenen ve evleri mahallelere ve bina tiplerine gore ayiran, harika bir site. Bu sitede bir ilan gorurseniz, cok buyuk ihtimalle (tabii ki istisnalar da olacaktir), sitede gordugunuz fotograflara cok yakin (fotograflar cok yaniltici olabiliyor – ona birazdan gelecegim), size soylenen mahallede/adreste bir ev olduguna emin olabilirsiniz. Su anda yasadigimiz evimi bu site araciligi ile buldum, ve fiyati market ortalamalarinin altinda idi.
(2) Streeteasy: Bu sitenin Nybits‘den birkac farki var. En buyuk farki, kiralik evlerin yani sira satilik ilanlarin da bulunmasi. Diger bir fark da, bu sitede ev / bina sahipleriyle birlikte emlakcilarin da ilan verebiliyor olmasi. Emlakcilardan ev tutmak kotu bir sey degil, hemen hemen her zaman bulunmasi en zor olan evler emlakcilar tarafindan kiraya veriliyor. Bir de, her emlakci komisyonunu sizden almiyor*, ilanda “NO FEE” (komisyon yok) cumlesi geciyor ise, emlakciya komisyon vermeden o evi verilen fiyata tutabilirsiniz demektir. Emlakcilarin da ilan vermesinden dolayi, bu sitede cok daha fazla ev secenegi var. Ve bu sitedeki evlerin de hepsi “gercek” (ne demek istedigimi bir sonraki sitenin aciklamasinda bulabilirsiniz). Bu site, teknoloji olarak Nybits‘den cok ustun. Cok fazla parametreyi goz onunde tutarak arama yapabiliyorsunuz (bir evin verdiginiz baska bir adrese gore metro yolculugu suresini bile hesaplayabiliyor!) Bir cok arkadasim evlerini bu site araciligi ile buldular. Benim Nybits‘i daha cok begenmemin sebebi, sitenin basit ara yuzu ile cok verimli arama yapilabilmesi. Yoksa Streeteasy de cok iyi bir New York emlak sitesi.
* Bu konuya aciklama getireyim. Aslinda emlakcilara siz direk komisyon vermeseniz bile, emlakcilar komisyonlarini hep sizden alirlar. Nasil mi? Emlakci araciligi ile tuttugunuz evin kirasi, ozellikle “NO FEE” emlakcilardan ise, normal kirasinin cok ustundedir. Ya da (benim basima gelen de bu), evi tuttugunuz binanin “1 ay bedava” kampanyasi vardir, fakat siz evi emlakci ile tuttugunuz icin siz bu kampanyadan yararlanamazsiniz, ve o ekstra 1 aylik odediginiz kira emlakciya gider. Yani her kosulda komisyonu siz odersiniz.
(3) Craigslist: Bu siteyi mutlaka duymussunuzdur. Turkiye versiyonu da bulunan Craigslist, Amerika’nin en buyuk ilan panosu. ikinci el alis & satistan tutun, ihtiyaciniz olan bir tesisat ustasini bile bu sitede bulabilirsiniz. Emlak konusuna gelince, bu site ile ilgili yorumlar oldukca karisik (benim de dahil olmak uzere). Craigslist‘te, belki yukaridaki sitelerin 2-3 misli sayida ilan bulursunuz. Fakat Craigslist cok tehlikelidir, dolandiricilar kol gezer. Teknik olarak “dolandirici” olarak gecmese de, sizi ters koseye yatirmaya calisan biraz fazla zeki emlakcilardan da bu sitede bolca olur. Ilanda verilen fotograflar cogu zaman yalan ya da fazla yanilticidir ya da begendiginiz ev ile ilgili “ah! biraz once tutuldu!” yalanini duyup, onca yol gelip bulustugunuz emlakci ile cok daha kotu ve pahali evler gezme ihtimaliniz yuksektir. (Yalan olmasinin sebebi evin tutulmamis olmasi degil, oyle bir evin zaten en basta olmamasi, sadece size bir yem olarak atilmis cekici bir ev fotografi olmasindan kaynaklanir).*
Tum bunlarin yani sira, olaya sabirla yaklasip, Craigslist “coplugunden” on numara bir ev de bulmaniz oldukca mumkun. Emlakcilarla e-mail veya telefon yoluyla haberlesip, nasil bir ev aradiginizi detaylariyla iletip, “bu fiyatin ustunde hic bir ev tutmayacagim, gostermeyin bile!” seklinde bir tavir sergilerseniz daha verimli sonuclar elde etmeniz mumkun.
*New York’ta tabii ki son derece profesyonel ve isini durustce yapan bir cok emlakci var. Fakat Craigslist’te bu emlakcilari aradan secebilmek kolay degil. O yuzden cok dikkatli olmaniz ve tum iletisimlerinizde net bir tavir sergilemeniz cok onemli.
Diger Uyarilar ve Puf Noktalari:
Yukarida adresini verdigim siteleri kullanarak, kendinize gore bir ev bulabileceginizden emin olun. Fakat hangi siteyi kullanirsaniz kullanin, asagidaki uyarilara ve puf noktalarina dikkat edin:
- If it is too good to be true, it probably is. (“Gercek olamayacak kadar iyi bir ev, buyuk ihtimalle gercek degildir.”): Bu sozu unutmayin. Herhangi bir web sitesinde inanilmaz bir fiyat bulursaniz (size yukarida verdigim fiyatlarin %30-%40 alti gibi, mesela), buyuk ihtimalle bir dolandirici ile karsi karsiyasiniz. Size “sen bana Western Union ile havale yap, ben sana anahtarlari gondereyim” diyecek turden cok insan var bu sehirde. Biz Turkler boyle tuzaklara kolay kolay dusmeyiz ama, yine de gozunuzu acik tutun. Asla ve asla bir evi gidip gormeden internet uzerinden havale yapmayin!
- Gun icerisinde defalarca ayni aramayi yapin: Yukarida verdigim sitelerde size uygun aramalar yapin (kira araligi, boyut, mahalle, vb… parametreleri secin) ve bu aramalari internet tarayiciniza “bookmark” olarak kaydedin. Kaydederken sonra ne oldugunu anlayabileceginiz isimler verin (mesela: “Brooklyn Heights, Studio, 1600-1800”, gibi). Boylece gun icerisinde defalarca arama yapabilirsiniz. New York emlak piyasasi korkunc derecede hareketlidir, bir evin, ozellikle de fiyati iyiyse, 2-3 saat icerisinde tutulmasi cok mumkundur.
- Emlakciya basvurmadan once, mahalleleri gidip gezin: Bir cok kiralik evin “kiralik” tabelasi bulunur. Ayrica yonetici sirketler tarafindan yonetilen daha buyuk binlarin kiralama ofislerine gidip piyasada olan evleri sahipleriyle gezebilirsiniz. Emlakciyla ev bulacaksaniz, sizin kolayca kendi basiniza bulamayacaginiz, ve yukarida bahsettigim Nybits‘ten bulamayacaginiz evler olmali.
- Kira parasini bir araya getirmekle bitmiyor!: Cok onemli baska bir konu da, New York’ta kredi gecmisiniz ve evin kirasini rahatlikla odeyebileceginiz bir maasa sahip olmadan ev tutmanin onunde buyuk engeller olmasi. Bir cok ev sahibi “ailem yardim edecek, oyle odeyecegim” sozunu kabul etmiyor. Sizden bir Amerikan bankasinda gosterebileceginiz para, ve bir Amerikan is vereninden gelir gostermenizi istiyorlar (yillik geliriniz tutacaginiz ev kirasinin en az 40 kati olmali). Eger bir ogrenci olarak geldiyseniz ve gosterebileceginiz boyle bir gelir yoksa, maalesef bazi ev sahipleri sizden basvuru bile almayacaktir. Boyle bir durumda iseniz, birkac yolunuz var:
- Amerika’da yasayip calisan bir kefil bulun: Bir cok bina kefil (guarantor) kabul eder. Bulacaginiz kefilin temiz bir kredi gecmisi, ve yillik gelirinin aylik kiranizin en az 80 kati olmasi gerekmektedir.
- Yonetici firmalar yerine, ev sahibinden ev bulmaya calisin: Ev sahipleri sizi sever ve size guven duyarlarsa, evi size vereceklerdir. Yonetici firmalarin “guven” gibi parametreler umru olmaz. Ev sahipleri ise sizin gibi insanlar olacaklari icin, onlari ikna etme ihtimaliniz daha yuksektir.
- 3 ya da 6 aylik kirayi pesin odemeyi teklif edin: Benim ilk evimi tuttugum binadan ev tutarken New York’a yeni gelmis olmamdan dolayi kredi gecmisim olmamasi nedeniyle bu sorunu yasamistim. Sorunu ancak ilk 6 aylik kirayi pesin odeyerek cozebildik.
- Kira kontratini baska bir arkadasiniz uzerine yaptirin: Bu da cok uygulanan bir cozum. Eger New York’ta yasayan yakin bir arkadasiniz varsa (ve onun gosterecegi geliri ve kredi gecmisi sartlari sagliyor ise), kira kontratini onun uzerine yaptirabilirsiniz.
Sevdiklerinizle huzurla, mutlulukla ve guvende yasayabileceginiz, harika bir ev bulabilmeniz dilegiyle!
New York'ta Türk Olmak 